اثر شلاقی در مدیریت زنجیره تامین
زنجیره تامین:
زنجیره تامین شامل تمامی بخش های درگیر (مستقیم یا غیر مستقیم) در برآورده سازی درخواست مشتری می شود، این زنجیره شبکه ای است شامل فروشندگان مواد اولیه، کارخانه هایی که مواد اولیه را به محصولات مفید تبدیل کرده و مراکز توزیعی که محصولات را به مشتریان عرضه می کنند، در واقع زنجیره تامین شامل تولید کننده و توزیع کننده، حمل کننده، انبارها، فروشندگان جزء و مشتریان می شود.
بدون انجام هرگونه تلاشی برای هماهنگ سازی کل سیستم زنجیره تامین، با در نظر گرفتن این که هر سازمانی در شبکه زنجیره تامین ماموریت مربوط به خود را دارد و به طور مستقل از بقیه کار می کند، باعث یک شبکه مدیریت نشده شده که این شبکه ناکارآمد خواهد بود. مثلا یک کارخانه تولید هر چه بیشتر محصول را با هدف دست یابی به حداقل هزینه تولید هر واحد محصول، مد نظر قرار می دهد. در حالی که عدم مدیریت در شبکه تامین، منجر به انباشت موجودی و افزایش هزینه های موجودی خواهد شد، بدیهی است که با مدیریت زنجیره تامین به منظور بهبود عملکرد و کارایی زنجیره، می توان سود بیشتری به دست آورد.
متغیرهای تصمیم در مدیریت زنجیره تامین
در مدیریت زنجیره تامین، متغیرهای تصمیم عبارتند از:
- وضعیت مکانی: مکان تسهیلات و امکانات و نقاط تامین
- تولید: چه محصولی با کدام تسهیلات و ابزارها تولید شود.
- موجودی: چه مقدار سفارش داده شود؟ چه زمانی سفارش صادر شود؟ و مقادیر ذخیره احتیاطی چه میزان باشد؟
- حمل و نقل: نوع حمل و نقل، اندازه محموله زمانبندی و مسیریابی
ساختار زنجیره تامین
عملکرد یک زنجیره تامین با مواردی نظیر سود، نرخ متوسط تولید، زمان پاسخگویی و بهره وری ظرفیت اندازه گیری می شود.
میزان سود در صورتی می تواند بهبود یابد که سود مهمترین پارامتر و مرکز توجه باشد، البته نباید اثر دیگر پارامترها بر سود نادیده گرفت، مثلا در حالتی که به دلیل زمان طولانی پاسخ دهی به مشتری، با وضعیت سود از دست رفته (مشتری از دست رفته) مواجه باشیم.
نرخ متوسط تولید می تواند با انتقال مقدار بیشتری از موجودی به موجودی انبار به منظور کاهش میزان برخورد با وضعیت فقدان موجودی، بهود یا در واقع باید توازنی بهینه بین هزینه درگیر در موجودی و سود از دست رفته به علت عدم وجود موجودی، به دست آید.
زمان پاسخگویی: اگر زمان پاسخگویی به مشتری به منظور دست یابی به سود بیشتر، فدا شود، پیش بینی های میزان فروش را باید بازنگری کرد، البته با این شرط می بایست تغییر کوچک در میزان خدمت موجب ایجاد تغییر زیادی در میزان تقاضا شود.
بهره وری ظرفیت باید به اندازه کافی بالا باشد تا بتواند به اندازه کافی هزینه های سربار را کاهش دهد، اما نه آن قدر بالا که نتواند نوسانات تقاضا را تحمل کند، برخی از کارخانه ها به منظور کاهش موجودی و افزایش انعطاف، به استفاده از سیستم های توید "تولید برای پاسخگویی به سفارش" روی آورده اند. برخی از شرکت ها منافع بسیاری با استفاده از این سیستم به دست آورده اند، برای شرکت هایی که مشتریانشان برای دریافت محصول منتظر نمی مانند، استفاده از سیست تولید "تولید برای انبارکردن" بهتر است.
اثر شلاقی چرمی
زنجیره تامین مدیریت نشده، مطلقا پایدار نیست مشکلی که به طور متعدد در زنجیره های تامین مدیریت نشده دیده می شود. اثرا شلاقی چرمی است، این اثر نوسانی در زنجیره تامین ایجاد می کند که عوامل اصلی آن، تغییرات در میزان تقاضاست.
وقتی از سطح مشتری جزء به سطح بالاتری در این زنجیره حرکت می کنیم، دیده می شود که تغییرات کوچک در سطح پایین، تغییراتی عمده در سطوح بالاتر زنجیره ایجاد می کند، در نهایت، شبکه می تواند نوسان بزرگی داشته باشد، هر سازمانی در زنجیره تامین، سعی می کند تا این مسئله را از دیدگاه خود حل کند، این پدیده به عنوان "اثر شلاق چرمی" شناخته می شود که در تمامی صنایع مورد توجه قرار می گیرد و اثر خود را از طریق افزایش هزینه و ضعف در سطح خدمات، نشان می دهد.
علل اثر شلاق چرمی
منابع متغیر می توانند: تغییرات تقاضا، مشکلات کیفی و حتی اعتصابات کارکنان باشند، تغییراتی که با تاخیرات زمانی در انتقال اطلاعات به رده های بالاتر زنجیره تامین و تاخیرات در تولید و حمل کالاها به رده های پایین تر در زنجیره تامین ادغام می شوند، اثرا شلاق چرمی را به وجود می آورند، تمامی موارد زیر می توانند در ایجاد و تداوم اثر شلاق چرمی مشارکت داشته باشند:
- واکنش افراطی به موجودی های مربوط به سفارشات.
- غفلت در سفارش گذاری در جهت تلاش برای کاهش موجودی.
- عدم وجود ارتباط بین رده های پایین و بالا در زنجیره تامین.
- عدم هماهنگی بین رده های پایین و بالا در زنجیره تامین.
- تاخیرات زمانی برای جریان اطلاعات و مواد.
- دسته کردن سفارشات : سفارش گذاری در اندازه های بزرگتر، پراکندگی بیشتری ایجاد می کند، سفارش گذاری در اندازه های بزرگتر، تلاشی است برای کاهش هزینه های سفارش گذاری و متنفع شدن از تخفیف های خرید (تشویق ها اغلب در قالب انجام خرید بیشتر با قیمت کمتر پدیدار می شود) و حمل و نقل اقتصادی محموله ها.
- بازی کمبود: مشتریان در زمان وجود مشکل در تامین، سفارش گذاری بزرگتری انجام می دهند به این امید که دریافت قسمتی از محموله درخواستی آنها بتواند جوابگوی نیازشان باشد.
- بی دقتی در پیش بینی تقاضا: هر کسی در این زنجیره یک درصد قطعی را به تخمین تقاضا اضافه می کند، بنابراین نتیجه حاصل مقدار درست تقاضای مشتری را نشان نخواهد داد.
- سیاست های برگشت مجانی محصول
اقدامات متقابل برای اثر شلاق چرمی
اثر شلاق چرمی، مشکلی عمومی است و به همین دلیل، بسیاری از شرکت های پیشرو توانسته اند بر آن غلبه کنند. برخی راه حل های موجود در این زمینه عبارتند از:
اقدامات متقابل برای دسته ای کردن سفارشات: هزینه بالای سفارش توسط تبادل اطلاعات الکترونیکی (EDI) و سفارش گذاری به کمک کامپیوتر (CAO) تعدیل می شود. برای بهره گیری از حمل و نقل اقتصادی کالا (ارسال محموله ها با کامیون های پر) از بخش سومی به نام لجستیک استفاده می شود، سفارشات تصادفی یا مرتبط به هم توسط تعیین ارسال های منظم تعدیل می شوند، تعدد در سفارش گذاری باعث سفارش گذاری در حجم کمتر و با پراکندگی کمتر می شود و همچنین ذخیره احتیاطی این اقلام (و در نتیجه هزینه درگیر در موجودی) ممکن است افزایش یا کاهش یابد.
اقدامات متقابل برای جلوگیری از کمبود: برنامه سهمیه بندی متناسب توسط تخصیص واحدها بر مبنای فروش گذشته صورت می گیرد، قابلیت سفارش گذاری نامحدود می تواند با کاهش در انعطاف پذیری اندازه سفارش و اجرای رزرو ظرفیت انجام پذیرد، مثلا یک نفر ممکن است یک مقدار ثابت را برای یک سال معین رزرو کند و مقدار هر سفارش را کمی زودتر از آنکه مورد نیاز باشد تعیین کند، به شرطی که جمع مقادیر سفارش گذاری شده طی این سال برابر با مقدار رزرو شده باشد.
اقدامات متقابل برای نوسانات قیمت ها: قیمت گذاری بالا و پایین می تواند با قیمت های پایین هر روزه جایگزین شود (قیمت های ثابتی برای کل سال بدون هرگونه تخفیف یا افزایش قیمت بر اثر عوامل و شرایط بازار یا خرید) قراردادهای خرید ویژه می توانند به منظور تعیین سفارش گذاری در بازه های زمانی منظم، به منظور خرید و حمل بهتر انجام گیرد.
اقدامات متقابل برای بی دقتی ها در پیش بینی تقاضا: مشکل عدم شفافیت در تقاضا را می تواند با فراهم آوردن امکان دسترسی به داده های نقطه فروش (POS) حل کرد. کنترل انحصاری تدارک یا موجودی مدیریت شده فروشنده (VMI) می تواند بر پیش بینی مبالغه آمیز تقاضا غلبه کند، همچنین زمان های تامین طولانی در مواقع وجود منافع اقتصادی، باید کاهش یابند.
منبع: ماهنامه صنعت خودرو – ویژه زنجیره تامین – دی ماه 1388